Ba Nhạc Phẩm “Trở Về” (Bình An)

      TBA-VHNT-10 - Nhac


Ba Nhạc Phẩm “Trở Về”

(Phát thanh lần đầu 30-05-2018)

Bình An xin mến chào tái ngộ cùng quý thính giả của đài Phát Thanh Hoa Thịnh Đốn

Mấy tháng vừa qua, do vì bận rộn cho việc tổ chức buổi giới thiệu phim tài liệu Lê Văn Khoa – Một Đời Cho Nghệ Thuật tại Thủ Đô Hoa Thịnh Đốn, nên Bình An đã phải tạm ngưng tiết mục Văn Học Nghệ Thuật . Xin chân thành cáo lỗi cùng quý thính giả thân mến .

Ngày Chúa Nhật 22 tháng 7 vừa qua, quý đồng hương đã đến tham dự buổi giới thiệu phim rất đông đảo . Hội trường 200 chỗ của James Lee Community Center đã đầy kín, một số quý vị còn phải đứng để tham dự. Bình An xin thay mặt Ban Tổ Chức là Hội Nhiếp Ảnh Nghệ Thuật Việt Nam Vùng Hoa Thịnh Đốn và Vietnam Film Club xin chân thành cảm tạ quý đồng hương và cũng xin được cáo lỗi quý vị về trở ngại ngoài ý muốn này .

Trong tiết mục Văn Học Nghệ Thuật hôm nay, Bình An xin được giới thiệu ba nhạc khúc có cùng một chủ đề , đó là Nỗi Nhớ Quê .

Khi chúng ta nhớ quê thì chúng ta lại ước mơ được “về quê” . Mỗi khi nghĩ đến được trở về quê cũ, ai ai cũng thấy bồi hồi, xúc động .

Thưa quý thính giả . Mỗi khi nhắc tới “Trở Về Quê Cũ ” hẳn nhiều người Việt đều liên tưởng đến bài hát “Trở Về Mái Nhà Xưa” . Tuy nhiên, có lẽ không mấy người biết tới nguồn gốc của ca khúc này.

Đây là một bài hát của nước Ý – Bài hát có tên tiếng Ý là “Torna a Surriento”

Khi chuyển ngữ tiếng Anh, được đặt tựa “Come Back to Sorrento”, còn tựa tiếng Việt, như quý vị đã biết, “Trở Về Mái Nhà Xưa.”

Bài hát này vốn là một bài thơ được phổ nhạc . Thi sĩ có tên Giovanni Battista De Curtis. (còn được gọi tắt là Giambattista). Còn nhạc sĩ là người em của ông, có tên Ernesto De Curtis.

Thưa quý thính giả, “Torna a Surriento” là một ca khúc thuộc thể loại “ca khúc xứ Napoli”.

Napoli (tiếng Anh là Naples) được xem là cái nôi của nền ca nhạc hiện đại nước Ý, khởi đầu vào cuối thời kỳ lãng mạn với những ca khúc thiết tha, trữ tình,

đặc biệt, lời hát được phát âm theo thổ ngữ của vùng Napoli, chẳng hạn tên của thị trấn tuy viết là “Sorrento” nhưng được phát âm thành “Surriento”.

Hai anh em Giambattista và Ernesto vốn sinh trưởng trong một gia đình quý tộc ở Napoli có truyền thống nghệ thuật và âm nhạc . Người em, Ernesto là một nhà soạn nhạc và viết ca khúc; còn người anh, Giambattista thì đa tài hơn, ông vừa viết ca khúc, soạn ca kịch, vừa sáng tác thơ văn, ngoài ra, còn là nghệ sĩ điêu khắc, vẽ tranh, đặc biệt là tranh “fresco”.

Thưa quý thính giả, xin được nhắc một chút về loại tranh fresco . “Fresco” là loại tranh đặc trưng của thời Trung Cổ và thời Phục Hưng Châu Âu. Tranh fresco đòi hỏi kỹ thuật và nghệ thuật rất cao vì họa sĩ phải vẽ trên vữa còn ướt của các bức tường hoặc trần nhà. Đến khi vữa khô thì không thể sửa đổi được nữa.

Thưa quý vị, đó là về 2 tác giả của bài hát “Trở Về Sorrento”

Như thế, Sorrento là địa danh ở đâu của Nước Ý?

Sorrento là một thị trấn cổ kính ở tỉnh Campania, miền Nam nước Ý, tuy không đông dân cư nhưng có những di tích lịch sử từ thời đế quốc La-Mã, Nơi này, nằm bên vịnh Sorrento xanh biếc của Địa Trung Hải khung cảnh thơ mộng, hữu tình .

Gia đình De Curtis là chỗ quen thân với ông thị trưởng Tramontano kiêm chủ nhân khách sạn lớn của thị trấn; Còn họa sĩ Giambattista thì được mời phụ trách việc trang trí, và vẽ những bức “fresco” trên tường khách sạn.

Theo lời truyền tụng, nguyên nhân ra đời của bản Trở Về Surriento là do chuyến viếng thăm thị trấn Sorrento của Thủ Tướng Ý Giuseppe Zanardelli vào năm 1902.

Khi biết ông Thủ Tướng sẽ cư ngụ tại khách sạn của mình, ông Tramotano đã yêu cầu hai anh em De Curtis sáng tác một “ca khúc đặc biệt của xứ Napoli” để đón mừng. Thế là ông anh Giambattista làm thơ, rồi đưa cho ông em Ernesto phổ nhạc.

Ngay sau khi đăng ký bản quyền quốc tế vào năm 1905, ca khúc Torna a Surriento đã trở thành một “hiện tượng”, được ưa chuộng và phổ biến khắp nơi, đặc biệt tại Hoa Kỳ, nơi người di dân nước Ý còn mang nặng tình hoài hương.

Có thể nói, nếu cần một nhạc khúc để diễn tả sự hoài niệm quê xưa, thì “Trở Về Surriento” được xem là nhạc khúc điển hình, với giai điệu mềm mại, mang mang buồn diễn tả nỗi thiết tha thương nhớ quê nhà.

Lời hát trong “Trở Về Surrento” là lời trách móc một chàng trai sắp bỏ nơi này ra đi, Anh bỏ lại biển xanh với những cổ vật dưới đáy, trên mặt nước những nàng nhân ngư đang đắm đuối nhìn theo, Anh bỏ lại những khu vườn thân thương, vương thoảng mùi hoa cam dịu dàng…, Cuối cùng là lời nhắn nhủ “Hãy trở lại Sorrento!”

Xin được tạm dịch một đoạn của ca khúc “Come Back To Sorrento” như sau:

Hãy nhìn mảnh vườn với mùi hương cam,
Mùi hương thơm ngát thấm vào trái tim.
Bạn nói “Ta đi! Tạm biệt.”
Lìa xa tấm lòng này, xa mảnh đất tình ái.
Bạn đành lòng không quay lại hay sao?
Nhưng xin đừng rời xa, đừng làm tôi đau buồn.
Hãy trở lại Sorrento. Để tôi được hồi sinh…

Nhạc sĩ Mạnh Phát và nhạc sĩ Phạm Duy, mỗi người đặt lời tiếng Việt riêng cho ca khúc này, nhưng đều lấy cùng tựa “Trở Về Mái Nhà Xưa”.

Phạm Duy kể lại như sau:

“Bản ca nổi danh của nước Ý là COME BACK TO SORRENTO được tôi soạn lời Việt khi tôi còn ở Chợ Neo, Thanh Hoá với cái tên TRỞ VỀ MÁI NHÀ XƯA. Lời ca nói lên phần nào sự mệt mỏi của con người trong kháng chiến, mơ tới ngày được trở về với cái bình thường của mình. Lời bài hát có thêm chút không khí Bồ Tùng Linh vì tôi là người Á Ðông. . .”